Każdego dnia korzystamy z co najmniej kilku programów znajdujących się na naszych komputerach – w domu i w pracy, w większości z wielu jednocześnie. Właściwie trudno powiedzieć czym byłby komputer bez oprogramowania, sam pomysł wydaje się śmieszny, bowiem oprogramowanie jest nam niezbędne. Teoretycznie wiemy, że programy używane są przez nas na podstawie udostępnionych licencji, jednak to tak naprawdę tylko kropla w morzu wiedzy o licencjach na oprogramowanie.
Prawo komputerowe nie jest zbyt popularną wiedzą wśród „domowych” użytkowników PC-tów i laptopów, a szkoda, bo jest to dziedzina bardzo przydatna. Zgłębianie jej, jak każdej dziedziny wiedzy, warto zacząć od podstaw. W tym przypadku należałoby najpierw dowiedzieć się, czym są licencje na oprogramowanie. Najprościej wyjaśnić to porównując ją do umowy zawieranej pomiędzy właścicielem programu (musi on posiadać do niego prawa autorskie), a podmiotem, który chce kupić lub korzystać z oprogramowania. Zapewne każdy setki razy miał okazję zetknąć się „oko w oko” z taką licencją podczas instalacji jakiegoś oprogramowania, jednak zwykle zaznaczamy „dalej”, nie wczytując się w jej treść, czekając tylko niecierpliwie końca instalacji. A szkoda, bo niekiedy naprawdę warto zapoznać się z postanowieniami licencji, a nie bezmyślnie ją akceptować – i dowiedzieć się, jakich postanowień deklarujemy się nie łamać pod groźbą prawnych sankcji. Ściśle określa to ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4.02.1944 (Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83 z późn. zm.), z której treścią w każdej chwili możemy się zaznajomić.
Kolejnym stopniem wtajemniczenia w wiedzy o licencjach na oprogramowanie są rodzaje licencji, a jest ich wiele. Najlepiej zapoznawać się z nimi jednocześnie dowiadując się, jakie przykładowe, popularne programy funkcjonują na zasadzie danych typów licencji. Omówię poniżej trzy najważniejsze rodzaje licencji.
Trial
Licencja ta, jak sama nazwa wskazuje (ang. trial – próba) obowiązuje jedynie na z góry określony „okres próbny”, mieszczący się w przedziale od 7 do 90 dni. Po upłynięciu określonego czasu program zaproponuje nam usunięcie go z dysku twardego lub rejestrację.
Licencja OEM (Original Equipment Manufacturer)
Jedna z najpopularniejszych istniejących licencji oprogramowania, z którą ma styczność każdy użytkownik komputera, chociażby instalując system operacyjny. Spotykamy ją najczęściej, gdy decydujemy się na zakup produktów firmy Microsoft. Jest to licencja z dosyć restrykcyjnymi zasadami – można ją nabyć tylko na jeden komputer i zazwyczaj konieczność jej nabycia wiąże się z zakupem nowego komputera. Może zostać unieważniona nawet podczas zwykłej wymiany jakiejś części w komputerze, dlatego warto uważnie wczytać się w jej treść. Oczywiście nie ma możliwości przeniesienia jej na inny komputer, tracimy ją bezpowrotnie także w przypadku wymiany płyty głównej chyba, że spowodowana jest jej uszkodzeniem. W tym wypadku wymiana musi być dokonana tylko na podstawie aktualnej gwarancji producenta.
Freeware
Typ licencji, z którą zapewne wiele razy spotkał się każdy użytkownik komputera. To właśnie dzięki niej możemy za darmo korzystać z oprogramowania, oczywiście zgadzając się na spełnienie w tym celu kilku warunków. Najważniejszym jest zgoda na wykorzystywanie programu tylko do użytku „domowego”, bez możliwości czerpania z niego jakichkolwiek korzyści majątkowych. Oznacza to, że wszystko, co stworzymy za pomocą programów objętych tą licencją, również tych graficznych, możemy udostępniać jedynie nieodpłatnie.